Altijd gedacht dat eksters glimmende voorwerpen jatten? Vrees je dat je spinnen eet in je slaap? Of dat een flinke schreeuw een lawine veroorzaakt? Allemaal lariekoek!
In het boek Eksters houden van bling bling ontkrachten Koen Moons , Maartje Kouwen en Steijn van Schie op luchtige wijze honderd herkenbare misvattingen: ongefundeerde adviezen van oma, iets te fantasierijke dierenfeitjes en moderne mythes die op internet die ronde doen. Dat het gezond is om je eigen plas te drinken bijvoorbeeld, dat er eilanden van plastic in de oceaan drijven, of dat katten altijd op hun pootjes terecht komen.
Met een flinke dosis onderzoek en een lading vakkundige kennis maken de auteurs korte metten met allerhande huis-, tuin-, en keukenwijsheden die enkel berusten op kul en kletskoek. Ze achterhalen hoe deze ‘wijsheden’ in de wereld zijn gekomen en vertellen je haarfijn hoe het wél zit.
Auteurs
Maartje Kouwen, Steijn van Schie en Koen Moons zijn wetenschapsjournalisten. Ze nemen niets voor waar aan en zoeken alledaagse beweringen graag tot op de bodem uit. Eerder ontleedden ze biologische misvattingen in het boek Plassen over kwallenbeten.
Met illustraties van Horst Wolter en een voorwoord van televisiebioloog Auke-Florian Hiemstra.
Waarschuwt jouw moeder ook nog steeds dat je niet zonder jas naar buiten moet gaan, omdat je dan verkouden wordt? Doe je ’s avonds het raam dicht omdat er anders muggen op het licht afkomen? En heb je wel eens geplast over een kwallenbeet? Nergens voor nodig. Het zijn allemaal verzonnen volkswijsheden gebaseerd op niets anders dan lariekoek.
Hardnekkige misvattingen
Ik schreef afgelopen tijd mee aan het boek Plassen over kwallenbeten, dat op luchtige wijze laat zien hoe het echt zit met meer dan vijftig hardnekkige biologische misvattingen. Die doen de ronde op straat en in het café, maar opmerkelijk genoeg ook in de schoolboeken. Dat je verschillende smaakzones op je tong hebt, waarmee je zout of zuur proeft bijvoorbeeld. Dat kinderen druk worden van suiker. Of dat je planten geen water mag geven in de zon. In dit boek worden de kletspraatjes stuk voor stuk ontleed.
Voorwoord van Freek Vonk
Freek Vonk schreef het voorwoord bij dit vermakelijke boek: ‘Wat het eigenlijk is: we gaan te weinig op ontdekkingsreis om de biologie met eigen ogen in actie te zien. Om zelf te ontdekken dat apen geen vlooien zoeken, en dat struisvogels hun kop echt niet in het zand steken. Trek eropuit en ontdek het zelf. Of lees dit boek. Want biologie is te leuk om niet meer vanaf te weten.’
In de media
Het verschijnen van dit boek is niet onopgemerkt gebleven. Diverse kranten, radio- en tv-stations, weblogs en podcasts besteedden er aandacht aan. Zelf mocht ik aanschuiven bij RTV Utrecht, werd ik gebeld door Omroep West en mocht ik een achttal Misverstanden inspreken voor een nieuw vast item op NPO Radio 1 / Focus Wetenschap.
Boek bestellen Plassen over kwallenbeten – biologische lariekoek ontleed is te koop voor €9,90 bij de boekhandels. Bijvoorbeeld bij Primavera Pers of bij bol.com of bruna.nl. Wil je meer dan 5 exemplaren? Dan kun je wel bij het NIBI bestellen. Mail dan naar Tycho Malmberg (malmberg@nibi.nl).
Herken je dat? Je kunt niet op 1 lijn komen met een bepaalde doelgroep, ze lijken niet vatbaar voor de boodschap die je wilt overbrengen, ze blijven maar klagen, je kunt ze nergens voor interesseren, of ze zitten je letterlijk of figuurlijk in de weg.
Workshop
Op de Beheerdersdag 2018 ga ik in een workshop samen met bos- en natuurbeheerders kijken hoe je beter zou kunnen communiceren met lastige groepen (bezoekers, omwonenden, belanghebbenden) door in de huid van die mensen te kruipen. En met lastig bedoel ik dus niet per se ‘vervelend’, eerder ‘ongrijpbaar’! Het liefst werk ik met praktijkvoorbeelden.
Reageer
Dus aan bos- en natuurbeheerders (in brede zin): herken je bovenstaande en is jouw situatie een goede casus om tijdens de workshop eens nader te bekijken? Of ken je zo’n verhaal van een collega? Laat het me weten. Reageer hieronder of stuur me een bericht.
Je ziet het al in het Superba-logo, de felblauwe ‘ogen’ en ‘mond’, afstekend tegen het donkere zwart. In werkelijkheid is het blauw in de verentooi van Lophorina superba (a.k.a. superb bird of paradise a.k.a. kraagparadijsvogel) natuurlijk nog veel mooier en feller blauw. Maar, zo ontdekten Amerikaanse biologen, het zwart is ook superzwart!
Microstructuur
Door de microstructuur (rechtsboven) blijft de veer van sommige paradijsvogels zelfs diep zwart na het aanbrengen van een goudcoating, in tegenstelling tot paradijsvogels met gewone zwarte veren (links).
De diepzwarte veren van deze paradijsvogels absorberen tot wel 99,95 procent van het direct invallende licht, zo schrijven ze in wetenschappelijk tijdschrift Nature Communications. De onderzoekers brachten met scanning elektronenmicroscopie een sterk afwijkende microstructuur in deze superzwarte veren aan het licht. Door de microstructuur, die zorgt voor een veel grotere verstrooiing van licht, wordt nagenoeg geen licht weerkaatst. Superzwart dus!
Bijzondere vogel
Superba is niet zomaar vernoemd naar deze bijzondere vogel. De kraagparadijsvogel kan als geen ander op het juiste moment veranderen van een onopvallend beestje, in een opvallende, indrukwekkende verschijning. Bekijk onderstaand filmpje maar eens! In de communicatie en marketing is dat eigenlijk ook wat je wilt. Op het juiste moment, op de juiste manier boven de massa uitsteken om je boodschap te verkondigen.
Onzichtbaar
De vogelonderzoekers vermoeden dat het diepe zwart ervoor zorgt dat het felle blauw nog feller afsteekt, waardoor het mannetje meer indruk kan maken. En dat zit allemaal verscholen in die vernuftige onzichtbare structuren. Zaken die er echt toe doen schuilen wel vaker in het niet direct voor iedereen zichtbare, dat geldt voor communicatie en wellicht voor elk ander vak. Misschien past de vogel daarom nog wel meer bij mij en mijn bedrijf dan ik al dacht ;-).
Wie wil het nou niet: je verhaal houden bij Mathijs, Eva of Humberto. Dagelijks doen tientallen pr-mensen verwoede pogingen bij de grote talkshows binnen te komen. Ik zette in op de regionale krant, en bereikte uiteindelijk RTL Summer Night.
‘Kun je ons helpen ons verhaal in de media te krijgen?’ was de vraag van kinderneuroloog Sigrid Pillen van Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe en Jochem Verstappen, vader van een jongetje met een zeldzame slaapstoornis. Zoontje Noah heeft een biologische klok van 23 uur, en leeft daarom continu in een jetlag. Dat heeft enorme impact op de rest van het gezin. En hoe zeldzaam de afwijking ook is, de problematiek is vergelijkbaar met die van veel meer gezinnen in Nederland. Veel huisartsen zijn er niet bekend mee, en op veel begrip vanuit de samenleving kunnen de ouders ook niet rekenen.
Pillen en de ouders van Noah besloten daarom gezamenlijk een verhaal te houden op een groot kindergeneeskunde-congres, maar wilden ook breder aandacht voor het probleem.
Persbericht
Na gesprekken met de ouders en de arts, kwam ik tot een persbericht en actieplan. Al snel gaf de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde aan de boodschap zo belangrijk te vinden dat die namens alle kinderartsen van Nederland zou moeten worden gebracht. Uiteindelijk werd het persbericht verstuurd door de Federatie van Medisch Specialisten. De timing was logisch – in de week van het congres – maar uiteindelijk ongelukkig: eerder die week verschenen berichten van Nederlandse onderzoekers die ‘slaapgenen’ hadden gevonden en er was nieuws over slaapgebrek bij startende werknemers. Het persbericht werd in eerste instantie vooral veel overgenomen door medische en gezondheidssites.
Gelderlander
Heel mooi, maar het gewenste brede publiek was nog niet bereikt. Reden om de regionale krant direct te benaderen (het gezin woont in Nijmegen, dus het werd De Gelderlander), en met succes! Zaterdag 5 augustus verscheen een uitgebreid artikel van twee pagina’s, met verschillende kaders, waarin alle facetten werden toegelicht. Prachtstuk!
Nu is De Gelderlander onderdeel van De Persgroep, net als AD en veel regionale kranten. Bij de persgroep vond men het verhaal zo interessant dat het ook een plek kreeg op de website van AD en de sites van andere regionale bladen. Dat bleef ook niet onopgemerkt bij andere media, want onder andere Metronieuws, Libelle en Vrouw (Telegraaf) maakten er melding van.
Trending
En het werd gedeeld op sociale media. Heel veel gedeeld! Halverwege de middag moet Noah alleen nog een bericht van De Speld voor laten gaan in het lijstje met meest gedeelde mediaberichten in dat uur. Over de hele dag bleef het bericht ook in de top tien staan.
Ondertussen was het op AD.nl het best gelezen bericht, met ruim 400.000 views werkelijk uittorende boven de rest.
Summer Night
Als klap op de vuurpijl werd Jochem de volgende dag gebeld door de redactie van RTL Summer Night (de zomerversie van RTL Late Night); ze wilden de ouders en de arts in de studio hebben! En zo geschiedde. Op dinsdag werden – tussen Miss Teenager en topfotograaf William Rutten – de problemen van Noah besproken aan tafel bij Beau van Erven Dorens. Er was natuurlijk aandacht voor de bijzondere afwijking van Noah, maar meer nog voor de impact op het gezin, en voor slaapstoornissen algemeen en de behoefte aan begrip bij ouders die hiermee te maken hebben. Beter hadden we het niet kunnen wensen!
Bekijk hier een fragment uit het item bij RTL Summer night:
In de nasleep uiteraard weer veel aandacht op sociale media en nieuwe berichten op websites van onder andere RTLNieuws en Linda.
Lessen
Er zijn wel wat lessen te leren uit deze casus. Wat goed werkt bij benadering van de pers en het overbrengen van de boodschap:
Een bijzonder en persoonlijk voorbeeld van het probleem, met daarachter een bredere onderbouwing.
De combinatie van ervaringsdeskundigen en een deskundig arts die zelf gedreven is het probleem zichtbaar te maken.
Directe benadering van een journalist (lang niet altijd nodig en wenselijk, maar pakte nu goed uit)
En natuurlijk het belang van regionale media!
De regionale krant dus. Niet alleen omdat die kansrijk is (nieuws van dichtbij) en bereik geeft in de buurt, maar het kan ook zomaar een springplank zijn naar Mathijs, Eva of Humberto. Of misschien nog beter: de onvolprezen Beau.
Je website staat al aardig in de steigers. De tekst staat er al, alleen nog ‘even snel’ wat foto’s plaatsen. Ho, stop! Doe het zorgvuldig: voor de gebruiker en voor de vindbaarheid op Google!
Geef je foto’s altijd eerst een goede naam! En geef ze meteen een goede ‘alt-tekst’ mee. En als ik zeg ‘eerst’, bedoel ik ook ‘eerst’! Dat het in praktijk vaak toch even snel gaat, weet ik. Zelfs bij mensen die heel goed weten dat het anders moet, zoals ik… Maar daarover later meer.
Plaatjes in zoekresultaten
Eerst maar even ingaan op de vraag: waarom is het eigenlijk van belang, die bestandsnaam en alt-tekst? Het eenvoudige antwoord: Google! Wat komt er immers als een van de eerste zoekresultaten boven, en waar trekt je oog het snelst naartoe? Plaatjes! En die plaatjes worden mede getoond omdat ze een relevante benaming hebben gekregen.
Stel, je verhuurt een vakantiehuisje op Vlieland met uitzicht op het wad. Je wil graag dat het oog van Googlende mensen valt op de mooie plaatjes van jouw website. Zorg voor de volgende zaken:
1. Geef je foto-bestand een relevante naam
Noem die prachtige foto van dat geweldige uitzicht vanuit het vakantiehuisje niet TR3651.jpg, of huisje5.jpg. Hernoem de foto en geef het een relevante naam, bijvoorbeeld uitzicht-waddenzee.jpg
2. Gebruik de alt-tekst (goed)
In vrijwel elk cms heb je de mogelijkheid om een alternatieve tekst (alt-tekst) in te vullen. Hier heb je de ruimte om iets meer over de foto te zeggen. Dat is ten eerste van belang voor bijvorbeeld visueel gehandicapten, die software gebruiken om websites te ‘lezen’. Maar het verbetert ook de vindbaarheid van de foto. Maak de alt-tekst beschrijvend, maar kort. Bijvoorbeeld: ‘Uitzicht op Waddenzee vanuit huisje op Vlieland ‘
Maar zet je alt-tekst niet vol met zoektermen. Dus niet: ’huisje uitzicht Waddenzee Vlieland Wadden verhuur Weekendjeweg vakantie toplocatie’. Je schrijft dan niet meer voor de websitebezoeker en Google zal het afstraffen.
3. Doe het meteen goed!
En nu komt het punt waar ik weer van geleerd heb: doe het meteen goed! Natuurlijk ben je geneigd om de website snel online te krijgen of snel te updaten.”Die juiste namen en alt-teksten komen later wel”. Dat dacht ik laatst ook, tegen beter weten in. Maar dat gaat je dus later veel tijd kosten. Vaak kun je foto’s nog wel hernoemen in het cms zelf, maar niet bij elk systeem gaat dat eenvoudig en het risico op fouten (doodlopende links vanuit andere pagina’s) groeit daarmee.
Bij voorkeur geef je de foto’s een juiste naam en (als je dat al weet) het juiste formaat voordat je ze uploadt. Bijkomend voordeel is dat veel csm’en vanzelf een relevante alt-tekst maken, die je zelf eventueel alleen nog hoeft aan te scherpen. Het scheelt je uiteindelijk veel tijd, kan ik je vertellen 😉
SEO
Zo zijn er meer eenvoudige ingrepen achter de schermen die jouw vindbaarheid of de presentatie van de zoekresultaten kunnen verbeteren, zoals gebruik van Metabeschrijvingen van elke pagina, daarover binnenkort meer.
Wil je nu al meer weten over wat je aan je tekst en foto’s kunt meegeven t.b.v. zoekmachine-optimalisatie (SEO), of kun je hulp gebruiken bij het maken of verbeteren van jouw website, neem gerust contact op!
Omdat je nu eenmaal dingen soms beter in plaatjes en figuren kunt laten zien dan in (alleen) tekst, volg ik de cursus Datavisualisatie en Infographics bij het Centrum voor Communicatie en Journalistiek van Hogeschool Utrecht.
Interactieve tijdlijn
Een van de opdrachten was het maken van een tijdlijn. Een geweldig hulpmiddel om een rijke interactieve tijdlijn te maken is TimelineJS van Knightlab. Via Google Spreadsheets (Google Drive) voeg je data, tekst, plaatjes, video’s en links toe.
Mijn resultaat
Ik koos voor de ontwikkeling van de bosbouw in Nederland; de opkomst, de ondergang en een voorzichtige herleving in de laatste jaren. Hier het resultaat van mijn oefening.
Gebruik je een pc of tablet: voor beter overzicht bekijk je hier de bredere tijdlijn.
Bij het maken van deze tijdlijn heb ik dankbaar gebruik gemaakt van het themanummer Bos van het Vakblad Natuur Bos Landschap (sept 2016).
Daar is hij weer! Even weg geweest, maar vandaag zag ik ‘m voor de honderdste keer langskomen: het plaatje van de roedel wolven – het alpha-mannetje als leider achteraan – waarvan we zogenaamd zo veel kunnen leren. Vooral op LinkedIn werd hij een tijd terug veelvuldig gedeeld. Organisatiedeskundigen, coaches, adviseurs interne communicatie, ze vonden het allemaal een prachtig verhaal.
Storytelling
Het wolf pack-verhaal is een vorm van storytelling, een populaire activiteit in communicatie en marketing. Waardevol ook, maar dan moet het wel waar zijn. En het wolvenverhaal bleek grote onzin. Jammer, want er zijn zo veel voorbeelden uit de natuur waarvan we kunnen leren die wél kloppen. Al die deskundigen die hiermee hun netwerk iets dachten te leren over organisatie, teamwork en leiderschap, krabbelden stilletjes terug.
Hoax
Een ander voorbeeld. Eerder dit jaar had ik een uitgebreide discussie met een Amerikaan. Niet zomaar een Amerikaan, een zelfbenoemd storytelling-deskundige! De man had op Linkedin een foto geplaatst die toen al een tijdje de ronde deed op sociale media, steeds met een ander bijschrift, steeds onjuist..
Een zwart-wit-foto van een schip, volgeladen met vluchtelingen. Europeanen die tijdens de Tweede Wereldoorlog naar Amerika vluchtten, zo leerde het bijschrift. Nu was deze hoax al lang doorgeprikt, maar dat was meneer de storyteller blijkbaar ontgaan. Ik was natuurlijk zo vriendelijk om hem daar op te wijzen. Zijn reactie: ‘Dat maakt niet uit, het gaat om het verhaal’.
Ik was met stomheid geslagen. In zijn ogen kun je dus elk verhaal en elke foto de wereld in brengen, je eigen draai er aan geven en doen alsof het de waarheid is?! Bedenk dat diezelfde foto door extreem-rechts werd gebruikt om de angst voor de vluchtelingenstroom aan te wakkeren, door te beweren dat dit een ’tsunami van Syriërs’ betrof!
Authentiek
Deze ‘deskundige’ heeft er weinig van begrepen. Wat zal hij zijn klanten adviseren? Hoe helpt hij bedrijven een verhaal rond hun onderneming te vertellen? Je vertelt een verhaal om een bedrijf een gezicht te geven, het merk persoonlijker te maken. En betrouwbaar natuurlijk! Stel, deze meneer pakt zijn grote duim, zuigt er een mooi verhaal uit dat na een paar maanden door de klanten van het bedrijf als verzinsels wordt ontmaskerd? Wat betekent dat voor de waarde van dat verhaal? Voor de betrouwbaarheid van het bedrijf?
Verhalen vertellen is mooi, en kan heel waardevol zijn. Maar houd het authentiek. Storytelling is het naar boven halen en vertellen van verhalen, niet het verzinnen van sprookjes.
Het gebeurt me vaak als ik een wetenschapper moet interviewen: ze blijven niet alleen hangen in jargon, maar praten onbedoeld ook nog voor meer dan de helft in het Engels. Niet dat ik geen Engels spreek, maar als een monoloog doorspekt is van Engelstalige vaktermen, raak ik wel eens de draad kwijt. Hoe moet dat dan zijn voor mensen die (nog) minder ingevoerd zijn in het onderwerp dan ik?
Drempel
En ik zie het overal, of het nu een hoogleraar is of een student. Niet heel gek natuurlijk. Veel dingen heb je in je studie in het Engels geleerd, de wetenschappelijke literatuur is in het Engels, je schrijft je rapporten in het Engels en je spreekt met je internationale vakgenoten in het Engels. Misschien zelfs met je collega’s en studenten.
Dat gaat lang goed. Tot je jouw verhaal moet vertellen aan een journalist, beleidsmaker, politicus of subsidieverstrekker. Wetenschappelijk onderzoek is vaak al niet gemakkelijk uit te leggen, maar die Engelse termen doen al helemaal de deur dicht. Een belangrijke eerste drempel om te slechten dus!
Jip en Janneke
Het is simpel: stel voor jezelf een lijstje op van tien of twintig termen die je het meest gebruikt en vertaal ze naar het Nederlands. Sterker nog, probeer ze te vertalen naar gewoon Nederlands. Niet de wetenschappelijke Nederlandse evenknie, maar een woord dat ook begrijpelijk is voor de buurman, voor Henk, voor Ingrid, voor Jip en Janneke. Test het op het eerstvolgende verjaardagsfeestje en je zult zien dat men jou en je onderzoek ineens een stuk interessanter vindt!
Taal
Wetenschapscommunicatie is niet makkelijk. Maar je zet al een hele stap door te beseffen dat voor kennismaken met wetenschap hetzelfde geldt als voor inburgeren in Nederland: ‘het begint met taal!’
Je kent het vast wel. Van die directeuren die bij alle nieuwe social media die in het nieuws zijn, roepen: ‘daar moeten we ook wat mee!’. Of van die communicatie-afdelingen die zeven social-kanalen tegelijk starten, die ze onmogelijk kunnen bijhouden. Of: webbouwers die voor hun klant standaard een blog-optie inbouwen, waarbij niemand zich afvraagt hoe die wordt gevuld.
Triest
Het trieste resultaat ken je waarschijnlijk ook. Socialmedia-kanalen die niet gebruikt worden. Twitter-accounts en Facebook-pagina’s die uit tijdgebrek of gemakzucht precies dezelfde invulling krijgen. En blogs waarbij de laatste post dateert van 5 maanden geleden…
Mijn blog
Helaas behoort mijn blog ook tot die categorie. De start van de blog was een bewuste keuze: daarmee kon ik laten zien wat ik nog meer te bieden heb: het communicatie-advies, de hulp bij ontwikkeling van een website of bij het maken van een content-strategie. Juist de zaken die ik niet zo makkelijk kan laten zien als de door mij geschreven artikelen, die ik regelmatig via social media deel.
Te goed!
Maar ook ik werd van mijn site weggetrokken door de dagelijkse bezigheden. Goed nieuws eigenlijk! Het gaat namelijk goed met Superba. Ik had bij de start van mijn bedrijf niet durven hopen dat ik het nu al zo druk zou hebben. Maar het gevolg is iets wat elke (zelfstandig) ondernemer kent: geen tijd meer voor zaken als acquisitie of het bijhouden van een blog. Een valkuil waar ik niet in had mogen trappen.
Practice what you preach
Immers, hoe vaak heb ik niet collega’s of opdrachtgevers gewaarschuwd voor de hierboven beschreven fouten? Uitgelegd dat het beter is een keuze te maken en één ding goed te doen, in plaats van alles een beetje half? Zo vaak de vraag gesteld: wie gaat die blog dan schrijven, en waarover? Geadviseerd een plan te maken, met deadlines. Dus Koen, practice what you preach!
Plan
Ik ga een plan maken. Zodat jullie hier geen blog meer zullen vinden van maanden geleden. Ik jullie kan laten zien in welke communicatie-activiteiten ik thuis ben. Natuurlijk met het gevaar dat ik nieuw werk binnenhaal en dat tijd besteden aan mijn blog opnieuw een uitdaging wordt. Kom maar op! 😉
